Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları

Kadınlarda Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonları (İYE) kadınlarda oldukça sık görülen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir sağlık sorunudur. Bazı kadınlar için bu enfeksiyonlar bir kezle sınırlı kalmaz; yılda üç veya daha fazla kez tekrar edebilir.

6 ay içerisinde 2, 1 yıl içerisinde 3 akut bakteriye bağlı sistit atağı geçiriliyorsa buna tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu denir. Kadınların yaklaşın %60’ı yaşamlarında bir kez idrar yolu enfeksiyonu deneyimi yaşamaktadır. Daha önce bir sistit atağı geçirenlerin ise %25-50’sinde bu tekrarlamaktadır.

Kadınlarda Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonların %52-77’inden E.Coli Suşları (%50 O4, O6, O75a) sorumludur. Enfeksiyon mesane içinde yaşamaya devam etmektedir. E.Coli hücre içinde çoğalmaktadır, antibiyotik alırken sessizleşmekte, kesilmesi ile aktif hale geçmektedir. Amerika’da idrar yolları enfeksiyonlarının oluşturduğu yıllık maliyeti 2 milyar dolardır.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Neden Kadınlarda Daha Sık Görülür?

Kadınların anatomik yapısı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları açısından daha savunmasız olmalarına neden olur. Kadınlarda idrar yolu, özellikle üretra (idrar kanalı),erkeklere kıyasla çok daha kısa olduğu için bakteriler mesaneye kolayca ulaşabilir. Ayrıca üretranın vajina ve anüse yakın olması, dış kaynaklı mikroorganizmaların idrar yoluna geçişini kolaylaştırır.

Kadınlarda Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Nedenleri

Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonların çeşitli biyolojik ve davranışsal nedenleri olabilir:

Cinsel ilişki: Cinsel temas, bakterilerin üretraya taşınmasına neden olabilir.
Östrojen eksikliği: Özellikle menopoz sonrası kadınlarda vajinal dokular incelir ve savunma mekanizmaları zayıflar.
Genetik yatkınlık: Bazı kadınlar genetik olarak İYE’ye daha yatkındır.
Tam boşaltılamayan mesane: Mesanenin tam boşaltılamaması, bakteriler için üreme ortamı oluşturur.
Bazı doğum kontrol yöntemleri: Diyafram ve spermisitler, vajinal florayı bozarak enfeksiyon riskini artırabilir.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Kadınların Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları kadınların yaşam kalitesi üzerine çok ciddi etkileri vardır. Kadınlarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları hastalarda kaygıya ve depresyona neden olabilmektedir. Bazı kadınlarda suçluluk duygusuna rastlanmaktadır. Cinsel yaşam üzerine de negatif etkileri bildirilmiştir.

Kadınlarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Oluşumu İle İlgili Mitler Nelerdir?

Tuvalet yapıldıktan sonra önden-arkaya temizlik, koitus öncesi ve sonrası idrar yapma, sıcak küvet, duş ve tampon kullanımından kaçınmanın idrar yolu enfeksiyonlarının korunma üzerine etkisi olduğunu gösteren çalışmalar yoktur.

Kadınlarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Akut başlangıçlı dizüri en spesifik semptomdur. İdrara sık çıkma, sıkışma bulguları, idrarda kanama, yeni veya şiddetlenen idrar kaçırma görülmektedir. Yaşlı kişilerde belirtiler daha az belirgindir.

Kadınlarada tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında görülebilecek başlıca belirtiler şunlardır:

Sık idrara çıkma ihtiyacı
İdrar yaparken yanma veya ağrı
Bulanık, kötü kokulu ya da kanlı idrar
Alt karın bölgesinde rahatsızlık veya baskı hissi
Hafif ateş ya da halsizlik (bazen)

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Tanı Nasıl Konulur?

Kadınlarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları tanısı için, bulguların öykü alırken sorgulanması gerekir. Öyküde idrar yolu enfeksiyonlarının sıklığı, kullanılan antibiyotikler, idrar kültürlerinde üreme olup olmadığı ve hangi mikro organizmaların ürediği sorgulanmalıdır.

Yine komplike idrar yolu enfeksiyonları için risk faktörlerinin olup olmadığı sorulmalıdır. Bağışıklık sisteminin baskılanmış olması, üriner sistemle ilgili anatomik/fonksiyonel anomali olması, devamlı sondası olanlar/TAK (temiz aralıklı kateterizasyon yapan hastalar, ateş gibi sistemik bakteriyemi semptomu olanlar, nörolojik hastalığı olanlar (periferal nöropati, spinal kord yaralanması, diabet) tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları için risk faktörleridir. Daha sonra fizik muayene yapılır.

Vajinal atrofi, pelvik organ prolapsusu varlığı enfeksiyon oluşumuna uygun ortam yaratabilir. Akut sistit semptomları olan hastada tedavi başlanmadan önce idrar tahlili, idrar kültürü ve antibiyogram duyarlılığı mutlaka yapılmalıdır. İdrar kültüründe kontaminasyon (bulaşma) var ise idrar örneği kateter ile alınmalıdır.

Kadınlarda Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları Tedavisi

Kadınlarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu tedavisinde ilk aşamada Nitrofurantoin, TMP-SMX, Fosfomisin tercih edilmelidir ve tedavi süresi 7 günü geçmemelidir.

Eğer antibiyogramda oral antibiyotiklere direnç var ise parenteral tedavi 7 günü geçmeyecek şekilde kullanılmalıdır. Asemptomatik hastalarda tedavi sonrası kontrol idrar kültürüne gerek yoktur, semptomun geçmesi yeterlidir.

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında hasta 6-12 ay ilaç profilaksisine alınır. Bu amaçla fosfomisin 3 gr 10 günde bir, piyeloseptyl 50 mg/gün veya TMP-SMX 40/200 mg/gün kullanılmaktadır. Ancak profilaktik antibiyotik tedavisi bakterilerin direncini artırabilmektedir ve yan etkileri de söz konusudur. TMP-SMX ve fosfomisin kullanımında gastrointestinal sorunlar ve cilt döküntüsü görülebilmektedir. Eğer seksüel aktiviteye bağlı İYE’u yaşanıyorsa koitus öncesi veya sonrası antibiyotik alınması klavuzlarda kuvvetle önerilmektedir.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonlarda Aşı Tedavisi Nedir?

Tüm yaşlarda idrar yolu enfeksiyon nüksünü önlemek aşı tedaviler Avrupa’da kullanılmaktadır ve klavuzlarda yer almaktadır. Avrupa Üroloji Derneği OM-89 ( Uro-Vaxom)’un kullanımını önermektedir (Resim 1). İlk 3 ay günde bir tablet, sonraki 6-9 ay, her ayın ilk 10 günü günde 1 tablet önerilmektedir. Solco-Urovac, Uromune, ExPEC4V gibi başka aşılar da vardır.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonlarında Antibiyotik Dışı Korunma Var mıdır?

Turnayemişinde (cranberry) bulunan proantosiyanidinler (PAC) bakterinin ürotelyuma yapışmasını önlemektedir ve sıklıkla kullanılmaktadır. R-İYE’u olan peri veya post-enopozal kadınlarda idrar yolu enfeksiyon riskini azaltmak için vajinal estrojen kullanımı kuvvetle önerilmektedir (Resim 2). Yine oral pentozanpolisülfat alımının R-İYE’nunu azaltması ile ilgili literatürde bilgi mevcuttur.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonlarının Tedavisinde Mesane İçerisine İlaç Tedavisi Uygulaması Var Mıdır?

Evet bu amaçla literatürde mesane içerisine bazı maddelerin verildiği çalışmalar mevcuttur. Bunlar arasında en çok hyaluronik asid/kondroitin verilmesi ile ilgili bilimsel veriler vardır. Haftada bir kez olmak üzere Hyacyst 6 hafta boyunca verilmektedir. İlaç 1 saat mesane içerisinde kalmaktadır. Bazı protokollerde bu tedaviye 80 mg Gentamisin ilave edilmektedir.

Kadınlarda Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonun Önlenmesi İçin Mesanenin Trigon Bölgesinin Koterizasyonu Yarar Sağlar Mı?

Bu amaçla koterizasyon yapılması çok eskilere uzanmaktadır. Ryall EC’nın 1929’daki sonuçları çok cesaret vericiyken antimikrobial tedavi seçeneklerinin artması sonucunda fulgurasyon gözden düşmüştür, ancak son zamanlarda Dünya Sağlık Örgütü’nün antibiotik dirençleri ile ilgili uyarıları ile koterizasyon yeniden gündeme gelmiştir.

Neurourol Urodynamics dergisinde, 2023 yılında yayınlanan bir makalede trigon koterizasyonu yapılan 73 hasta izlenmiş, 1 yıl içinde %96, 2. yıl sonunda %53 hastada nüks gözlenmemiştir.

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olan kadın hastaların mesanelerinden biyopsi alınan bir yayında hastaların %42’sinde skuamöz metaplazi, %58’sinde kronik eroziv trigonit ve %13’ünde ise HPV + bulunmuştur.

Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu neden tekrarlar?

Kadınlarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (İYE), çoğunlukla anatomik, mikrobiyolojik ve hormonal faktörlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kadın üretrası erkeklere kıyasla daha kısa ve anüse daha yakın konumlandığı için, bağırsak bakterileri özellikle Escherichia coli kolaylıkla mesaneye ulaşabilir. Ayrıca bazı kadınlarda genetik yatkınlık veya immün yanıt farklılıkları da tekrarlayan enfeksiyonlara zemin hazırlar. Yapılan çalışmalar, yılda üçten fazla enfeksiyon geçiren kadınların önemli bir kısmında anatomik bir bozukluk olmaksızın enfeksiyonların tekrar ettiğini göstermektedir.

Kadınlarda sık idrar yolu enfeksiyonu neden olur?

Kadınlarda sık görülen İYE’nin en yaygın nedeni, periüretral bölgeden bakterilerin üretraya ve oradan mesaneye taşınmasıdır. Cinsel ilişki, hijyen eksikliği, yetersiz sıvı alımı, vajinal flora bozuklukları ve menopoz sonrası östrojen eksikliği gibi faktörler bu riski artırabilir. Ayrıca vajinal mikrofloranın dengesi bozulduğunda, koruyucu laktobasiller azalır ve patojen bakteriler çoğalabilir. Bu durum, tekrarlayan enfeksiyonların ortaya çıkmasına neden olabilir.

Sürekli idrar yolu enfeksiyonu neyin belirtisi olabilir?

Sürekli tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, altta yatan ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Kontrolsüz diyabet, taş hastalığı, idrar yollarında darlık, mesane boşaltım problemleri (nörojen mesane gibi) veya mesane tümörleri bu duruma yol açabilir. Ayrıca bağışıklık sistemi yetmezlikleri, doğuştan gelen üriner sistem anomalileri ve kronik kabızlık da bu tabloda rol oynayabilir. Bu nedenle, tekrarlayan enfeksiyonlarda yalnızca antibiyotik tedavisi yeterli olmaz; altta yatan nedenin araştırılması gerekir.

Sürekli tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonuna ne iyi gelir?

Tıbbi kılavuzlara göre, tekrarlayan İYE'lerin önlenmesinde yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı destekleyici tedaviler oldukça etkilidir. Bol su içmek, mesane hijyenine dikkat etmek, ilişkiden sonra mesaneyi boşaltmak ve gerekiyorsa düşük dozda uzun süreli profilaktik antibiyotik kullanmak önerilir. Ayrıca probiyotikler (özellikle laktobasil içerenler) ve topikal vajinal östrojen (postmenopozal kadınlar için) enfeksiyonların sıklığını azaltmada etkili bulunmuştur.

Geçmeyen idrar yolu enfeksiyonu için hangi doktora gidilir?

Geçmeyen veya sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları için ilk başvurulması gereken uzman genellikle bir üroloji doktorudur. Üroloji uzmanı, enfeksiyonun altta yatan yapısal ya da fonksiyonel bir nedeni olup olmadığını değerlendirir. Eğer dirençli bakteriler söz konusuysa veya tekrarlayan enfeksiyonlar bağışıklık sistemi ile ilişkiliyse, enfeksiyon hastalıkları ya da immünoloji uzmanı da sürece dahil edilebilir. Özellikle tedaviye yanıtsız vakalarda multidisipliner yaklaşım gerekebilir.

Cinsel ilişki sonrasında idrar yolu enfeksiyonu neden olur?

Cinsel ilişki, kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları riskini artıran en önemli faktörlerden biridir. İlişki sırasında bakterilerin vajinal açıklıktan üretraya itilmesiyle mesane enfekte olabilir. Özellikle sperm öldürücü kremler gibi vajinal florayı bozan ürünlerin kullanımı, laktobasillerin azalmasına neden olur ve zararlı bakterilerin çoğalmasına yol açar. “Honeymoon cystitis” olarak adlandırılan durum, genç ve cinsel olarak aktif kadınlarda oldukça yaygındır. Bu nedenle ilişkiden sonra mesaneyi boşaltmak ve genital hijyene dikkat etmek koruyucu bir önlemdir.